جلسه‌ی اخلاق به مناسبت شهادت امام محمد باقر علیه‌السلام
مدرسه علمیه حضرت خدیجه سلام‌الله‌علیها
در راستای تعمیق معارف دینی و آشنایی بیشتر با سیره‌ی اهل‌بیت علیهم‌السلام، جلسه‌ی اخلاق این هفته‌ی مدرسه علمیه حضرت خدیجه سلام‌الله‌علیها، روز دوشنبه به مناسبت سالروز شهادت امام محمد باقر علیه‌السلام برگزار گردید.
در این نشست پربار و معنوی، مدیریت محترم مدرسه، سرکار خانم نیک، سخنرانی ویژه‌ای ایراد فرمودند در ادامه خلاصه این جلسه بصورت مکتوب آورده شده است.
امام محمد باقر علیه‌السلام و مثلث زندگی
۱. فهم عمیق دین
امام محمد باقر علیه‌السلام فرمودند: «تمام کمال انسان در تفقه در دین است». تفقه، تنها به‌معنای دانستن ظواهر دین نیست، بلکه به فهمی ژرف، دقیق و همه‌جانبه از آموزه‌های دینی اشاره دارد؛ فهمی که از سطح ظاهر عبور کرده و به عمق معنا می‌رسد.
برای درک بهتر دین، می‌توان آن را به مثابه‌ی مثلثی سه‌ضلع دید:
ضلع نخست: اعتقادات
پایه‌ی دین، باورهای بنیادین است؛ ایمان به خداوند، پیامبران، کتب آسمانی، قیامت، عدالت الهی و ظهور امام زمان عجل‌الله‌فرجه. این اعتقادات روح دین‌اند، اما کافی نیستند.
ضلع دوم: احکام
احکام دین، قوانینی‌اند که رفتار فردی و اجتماعی انسان را سامان می‌دهند. اعمال روزانه‌ی ما باید در چهارچوب «دایره‌ی خمسه» سنجیده شوند: آیا واجب‌اند؟ حرام‌اند؟ مستحب‌اند؟ مکروه‌اند؟ یا مباح؟ برای مثال، حضور در یک مجلس دینی، اگر برای یادگیری احکام باشد، مستحب است؛ اما اگر در آن مجلس سخنی بر خلاف دین گفته شود و ما ساکت بمانیم، ممکن است این حضور به حرام بدل شود.
پوشش نیز از مصادیق همین احکام است. اگر پوشش یا آرایش باعث جلب توجه نامحرم شود، حتی اگر ظاهر آن اسلامی باشد، مشمول حرمت خواهد بود. چادر کامل، ساده و بی‌زرق‌وبرق، بهترین پوشش برای بانوان معرفی شده است، چراکه وقار و امنیت می‌آفریند و به فرموده‌ی رهبر انقلاب، «حجاب افضل» است.
ضلع سوم: اخلاق
دین، بدون اخلاق، ناقص است. صداقت، پرهیز از غیبت، دوری از تهمت و سخن‌چینی، عفت، انصاف، حفظ حرمت دیگران، قناعت، پرهیز از اسراف و تبذیر، و داشتن قلبی صاف و بی‌کینه، از پایه‌های اخلاق اسلامی‌اند. در زندگی یک مؤمن، اخلاق نباید قربانی منافع شود.
۲. صبر و شناخت حقیقت دنیا
یکی دیگر از شاخصه‌های زندگی مؤمنانه که امام باقر علیه‌السلام بر آن تأکید دارند، صبر در برابر سختی‌هاست. هیچ‌کدام از ما از ناملایمات دنیا در امان نیستیم؛ بیماری، فقر، مشکلات خانوادگی، فشارهای اجتماعی و گاه حتی رنج‌های روحی. اما مؤمن کسی است که با صبوری و استواری، این رنج‌ها را نه‌تنها تحمل، که در مسیر تعالی به کار می‌گیرد.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرمایند: «اینجا دنیا است، نه بهشت». در دنیا، آن‌چه پیش می‌آید، باید با آن ساخت. کسی که توقع دارد هر خواسته‌اش در لحظه برآورده شود، هنوز حقیقت دنیا را نشناخته است.
در بهشت، اراده کافی‌ست تا نعمتی حاضر شود. اما در دنیا، گاه برای به‌دست آوردن لباسی ساده باید سال‌ها صبر کرد. جوانی که سه سال برای خرید لباسی صبر می‌کند، اگر صبرش را با ایمان همراه سازد، نزد خدا ارزشمند است.
یکی از دوستان فرهیخته، با وجود عمل جراحی سختی که تنها ۲۴ ساعت از آن گذشته بود، به خاطر دفاع از حقوق شیعیان، سفری هوایی ۲۲ ساعته را به استرالیا آغاز کرد. با درد بسیار، با ناتوانی جسمی، اما با لبخندی رضایتمند گفت: «درد زیباست، وقتی که در راه خدا باشد». این روحیه، همان معنای حقیقی صبر است.
۳. تقدیر معیشت و ساده‌زیستی
امام محمد باقر علیه‌السلام بر میانه‌روی در زندگی و «تقدیر معیشت» تأکید دارند. یعنی نه اسراف و ولخرجی، نه خساست و تنگ‌نظری. انسان مؤمن، ابتدا باید دخل‌وخرج خود را بشناسد، سپس برنامه‌ریزی کند. هر هزینه‌ای باید با نگاه به جیب و توان مالی‌اش باشد، نه صرفاً بر اساس میل و هوس.
بعضی افراد، با آن‌که بدهی دارند، همچنان به خریدهای بی‌جا ادامه می‌دهند. این نشانه‌ی عدم مدیریت مالی است. از سوی دیگر، کسانی هم هستند که به‌اندازه‌ی نیاز خود خرج نمی‌کنند، و اهل انفاق نیستند؛ این نیز درست نیست.
امام باقر علیه‌السلام می‌آموزند که انسان باید در هزینه‌ها اولویت‌بندی داشته باشد. اولین خرجِ مؤمن، نه برای لباس و خوراک، بلکه برای ادای دیون، نیازهای ضروری، و رعایت انصاف در معیشت است. کسی که با اعتدال خرج می‌کند، آسایش خود و خانواده‌اش را تضمین کرده و به دیگران نیز فشار نمی‌آورد.
اگر می‌خواهیم پیرو واقعی امام باقر علیه‌السلام باشیم، باید در هر سه ضلع دین یعنی اعتقاد، احکام و اخلاق استوار و پایبند باشیم. باید سختی‌ها را با صبر بپذیریم، زیبایی را در سادگی ببینیم، و معیشت خود را با عقل و عدالت مدیریت کنیم. تنها در این صورت است که می‌توان گفت در مسیر اهل‌بیت علیهم‌السلام گام برمی‌داریم.
اللهم صلّ علی محمد و آل محمد، و ما را از رهروان راستین امام محمد باقر علیه‌السلام قرار ده.
|