سه شنبه ۱۳ خرداد ۱۴۰۴ ساعت ۹ صبح
واحد پژوهش مدرسه علمیه حضرت خدیجه سلام الله علیها برگزار نمود:
نشست علمی-پژوهشی با عنوان " سرمایه اخلاقی- اجتماعی در کشاکش خانواده و نهادهاي اجتماعی" با حضور استاد محترم سرکار خانم دکتر خدیجه برزگر، مدیر گروه حقوق زن در اسلام دانشگاه اديان و مذاهب قم
در این نشست، تأکید شد که خانواده هنوز هم بنیادی‌ترین نهاد اجتماعی است؛ اما در دهه‌های اخیر با چالش‌هایی جدی روبه‌رو شده است. کاهش نقش فعال والدین، گسست ارتباطی میان نسل‌ها، و ورود رقبای تربیتی مانند رسانه و گروه همسالان باعث تضعیف کارکرد تربیتی خانواده شده‌اند.
سرمایه اخلاقی و سرمایه اجتماعی؛ مفاهیمی بنیادین
سرمایه اخلاقی: به مجموعه‌ای از ارزش‌ها، هنجارها، بایدها و نبایدهای رفتاری گفته میشود که رفتار فرد را نسبت به خود، دیگران و خدا تنظیم میکند.
سرمایه اجتماعی: نیز به دارایی‌های نامشهودی چون اعتماد، اعتبار، تعهد، مشارکت و شبکه‌ی روابط مثبت اجتماعی اشاره دارد.
در این نشست توضیح داده شد که این دو سرمایه اگرچه ناملموس‌اند، اما نقشی کلیدی در رشد و پایداری جامعه ایفا می‌کنند و مهم‌ترین محل شکل‌گیری آنها، خانواده است.
شکاف نسلی:
تأکید کردند که «شکاف نسلی» در بسیاری از موارد ناشی از تفاوت‌های طبیعی در تجربه‌های زیسته است، نه دشمنی یا تضاد واقعی. این شکاف زمانی خطرناک میشود که به‌جای گفت‌وگو، داوری، تحکم یا انکار جای آن را بگیرد.
یکی از نکات کلیدی بحث این بود که هر نسل تجربه‌ی زیستی منحصربه‌فردی دارد، اما ارزش‌های پایه‌ی اخلاقی می‌تواند پل ارتباطی میان نسل‌ها باشد.
نقش پدر و مادر؛ مشارکت، نه واگذاری
در بخشی از نشست بر این نکته تأکید شد که نقش تربیتی خانواده را نمی‌توان به مدرسه یا رسانه واگذار کرد. گفت‌وگو با فرزندان، پذیرش واقع‌بینانه‌ی نقاط ضعف و قوت آنان، و آموزش غیرمستقیم از طریق رفتار روزمره، مهم‌ترین ابزارهای والدین در این مسیر هستند.
برخی والدین از فرزندان تصویری آرمانی و غیرواقعی دارند و انتظار دارند فرزندان همیشه «درست» رفتار کنند. این رویکرد باعث پنهان‌کاری، دوگانگی شخصیتی، و گاه ورود به روابط و محیط‌های پرخطر میشود.
آموزش رسمی، رسانه و امتداد تربیت
پس از خانواده، دو نهاد مهم دیگر در انتقال سرمایه‌های اخلاقی و اجتماعی مطرح شدند:
* **نهاد آموزش و پرورش** که اگر همسو با ارزش‌های خانواده عمل کند، می‌تواند تربیت را امتداد بخشد؛
* **رسانه‌ها** که در غیاب خانواده‌ی فعال و آموزش هماهنگ، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌دادن به باورها، نگرش‌ها و ارزش‌های فرزندان پیدا می‌کنند.
هشدار داده شد که وقتی خانواده و آموزش رسمی ضعیف باشند، رسانه جای خالی را پر میکند و این «قدرت رسانه» الزماً ناشی از قوت آن نیست، بلکه از ضعف سایر نهادها سرچشمه می‌گیرد.
نتیجه‌گیری: گفت‌وگو، کلید بازسازی خانواده
در پایان تأکید شد که خانواده باید از انفعال خارج شود و نقش خود را بازتعریف کند. گفت‌وگوی صمیمی و بدون پیش‌داوری با فرزندان، مشارکت فعال پدر و مادر در تربیت، پذیرش واقع‌بینانه‌ی فرزند، و هماهنگی با نهادهای واسط مانند مدرسه، مهم‌ترین راهکارهای برون‌رفت از بحران کنونی خانواده هستند.
همچنین ضرورت دارد والدین با آموزش دیدن و افزایش سواد تربیتی خود، به درک عمیق‌تری از انسان، نسل جدید، و چالش‌های دنیای امروز برسند.